Poradnia Psychologiczno-Pedagogiczna w Kole

Udowodniono, że jedną z przyczyn nieprawidłowego rozwoju mowy są wady zgryzowe i zębowe utrudniające lub uniemożliwiające prawidłową artykulację głosek detalizowanych.
Zgryz to ustawienie względem siebie zębów górnych i dolnych. Prawidłowy zgryz charakteryzuje się zetknięciem się zębów dolnej szczęki z zębami nieruchomej szczęki górnej. Pierwsze zęby trzonowe dolne stykają się z pierwszymi zębami trzonowymi górnymi w ten sposób, że dolny ząb trzonowy jest nieznacznie przesunięty do przodu w stosunku do zęba trzonowego górnego.
Siekacze górne minimalnie przykrywają siekacze dolne. W momencie gdy pojawia się odchylenie w ustawieniu dolnej szczęki w stosunku do szczęki górnej nazywa się wadami zgryzu.
Zaburzeniu ulegają całe łuki zębowe, względnie ich przedni lub boczny odcinek, mogą występować jednostronnie lub dwustronnie.
Do najczęstszych wad zgryzu zaliczamy: zgryz otwarty, przodozgryz, tyłozgryz, zgryz głęboki.
Każda z wymienionych wad zgryzowych wpływa negatywnie na prawidłową artykulację, zwłaszcza głosek detalizowanych. Przy wymawianiu tych głosek dochodzi do zbliżenia do siebie zębów siekaczy górnych i dolnych lub zęby sieczne górne zachodzą na zęby dolne. Dentalizacji ulega 12 spółgłosek polskich, których prawidłowe brzmienie zależy od tarcia prądu powietrza o krawędzie zębów. Są to głoski: s, z, c, dz, ś, ź, ć, dź, sz, ż, cz, dż.
Nieprawidłowa wymowa tych głosek nazywana jest seplenieniem.
Wady zgryzu, które najczęściej są przyczyną wad wymowy to:
1) tyłozgryz
2) przodozgryz
3) zgryzy głębokie
4) zgryzy otwarte
Ad.1 Tyłozgryz to cofnięcie w głąb jamy ustnej dolnej szczęki w stosunku do szczę5)ki górnej. Miejsce artykulacji głosek detalizowanych bywa przesunięte do tyłu, między zębami występuję szpara przednio-tylna o różnych rozmiarach, co skutkuje zmianą ich brzmienia. Spółgłoski s, z, c, mają brzmienie zbliżone do ś, ź, ć. W tym przypadku zaleca się stosowanie ćwiczenia polegające na wysuwaniu żuchwy do przodu i nagryzanie dolnymi zębami wargi górnej.
Ad. 2 Przodozgryz charakteryzuje się wysunięciem do przodu żuchwy, mającej duże rozmiary, przede wszystkim w kierunku poziomym. Głoski detalizowane przy przodozgryzie mogą być artykułowane międzyzębowo lub przyzębowo. W przypadku przodozgryzu można stosować ćwiczenia polegające na nagryzaniu zębami górnymi wargi dolnej.
Ad. 3 Zgryz głęboki to patologiczne ustawienie siekaczy górnych i dolnych względem siebie, polegające na tym, że siekacze górne przykrywają więcej niż 1/3 części siekaczy dolnych, ponieważ zęby trzonowe są za niskie. Zęby mogą nadgryzać dziąsła. Prawidłowe brzmienie spółgłosek detalizowanych może być zniekształcone na skutek braku tarcia powietrza o brzegi siekaczy, które zbyt głęboko zachodzą na siebie.
Ad. 4 Przy zgryzach otwartych podczas realizacji spółgłosek między zębami powstaje szpara pionowa, w która często wpada język. Spółgłoski tj. t, d, n, s, z, c bardzo często wymawiane są międzyzębowo. O zgryzach otwartych mówimy , gdy patologicznie ustawione są względem siebie zęby górne i dolne. Charakteryzują się tym, że zęby dolnej szczęki nie schodzą się z zębami szczęki górnej w odcinku środkowym i/lub bocznym. Odległość między nimi może dochodzić nawet do 20 mm. Zgryz otwarty może być częściowy lub całkowity.
Zgryzowi otwartemu często towarzyszy podniebienie gotyckie, które dodatkowo pogarsza wymowę.
Osoby z wadami zgryzu, poprzez ćwiczenia mogą nauczyć się prawidłowej wymowy głosek detalizowanych. Wady zgryzu predysponują do ujawnienia wad wymowy, ale nie są uważane za główną przyczynę nieprawidłowej artykulacji. Jednak u tych osób wskazane jest kompleksowe leczenie wady zgryzu i wad wymowy.

OPRACOWAŁA: mgr Kamila Łojewska
LOGOPEDA PP-P w Kole