Poradnia Psychologiczno-Pedagogiczna w Kole

Takie pytania stawiają sobie niektórzy rodzice. Odpowiedzi mogą być różne. Może to być tylko nieśmiałość (cecha osobowości), albo mutyzm wybiórczy (zaburzenie psychiczne o podłożu genetycznym). Najogólniej mówiąc mutyzm wybiórczy (zwany też selektywnym) jest to brak mówienia w pewnych sytuacjach lub z niektórymi osobami przy zachowaniu rozumienia mowy.

Na przykład dziecko nie odzywa się w przedszkolu, a w domu rozmawia swobodnie; nie rozmawia z nauczycielami tylko z rówieśnikami; nie mówi na lekcjach w klasie, ale rozmawia z niektórymi osobami poza lekcjami. Może być tak, że dziecko rozmawia w domu z niektórymi członkami rodziny (np. tylko z matką lub tylko z ojcem lub tylko z rodzeństwem). Czasami jest tak, że dziecko przestaje odzywać się w obecności osób obcych. W ciągu ostatnich kilku lat mojej praktyki logopedycznej obserwuję wzrost tego typu zachowań wśród dzieci w wieku przedszkolnym. Badania wykazują, że w 90% przypadków początek mutyzmu wybiórczego ma miejsce między 3-5 r.ż., a w 30% jest związany z rozpoczęciem przez dziecko pobytu w przedszkolu.

Zaburzeniu towarzyszą zwykle pewne cechy osobowości, takie jak lękliwość, nieśmiałość, nadmierna wrażliwość lub upór.

Aby zdiagnozować mutyzm wybiórczy należy wykluczyć:

• dysfunkcje mózgowe;
• zaburzenia w budowie i funkcjonowaniu narządów mowy;
• niedosłuch;
• autyzm i inne zaburzenia psychiczne.

Bezpośrednie przyczyny braku mówienia w mutyzmie wybiórczym są natury psychologicznej - wynikają z odczuwanych negatywnych uczuć, głównie lęku.

Mutyzm wybiórczy może trwać od kilku miesięcy do kilku lat. Jeżeli brak mówienia utrzymuje się dość długo (ponad 3 m-ce) i towarzyszą mu inne niepokojące zachowania dziecka (np. odmawianie jedzenia i picia w przedszkolu, odmawianie korzystania z toalety czy brak kontaktu pozawerbalnego) to można przypuszczać, że jest to mutyzm wybiórczy.

Wśród dzieci dotkniętych mutyzmem wybiórczym stwierdza się obecność zewnętrznych czynników patogennych o różnym charakterze (np. długotrwały stres, nieprawidłowa struktura rodziny, silne przeżycia psychiczne). Istotna jest wnikliwa obserwacja dziecka i wczesna diagnoza pozwalająca odróżnić mutyzm wybiórczy od zwykłej nieśmiałości, która nie wymaga terapii. W przypadku mutyzmu wybiórczego wskazana jest wczesna specjalistyczna terapia, gdyż zachowania lękowe u dziecka utrwalają się z wiekiem (im starsze dziecko, tym trudniej leczyć mutyzm wybiórczy).

W Polsce istnieje Fundacja „Mówię” na rzecz wspierania dzieci i ich rodzin dotkniętych mutyzmem wybiórczym. Założycielką fundacji jest Barbara Ołdakowska -Żyłka (www.mutyzmwybiorczy.pl).

Więcej informacji na temat mutyzmu można znaleźć w książce Anny Herzyk, „Afazja i mutyzm dziecięcy”. Wydawnictwo Polskiej Fundacji Zaburzeń Mowy.

Opracowała:

mgr Danuta Szafrańska

logopeda